| Sadržaj | Prethodni dokument | Sledeći dokument |
|
PROCENA SITUACIJE ODELJENJA STRANIH ARMIJA — ZAPAD NEMAČKE VRHOVNE KOMANDE KOPNENE VOJSKE
OD 29. AVGUSTA 1944. O SITUACIJI U BUGARSKOJ I O
NAREĐENJU VRHOVNOG KOMANDANTA NOV I POJ JOSIPA BROZA TITA ZA ZATVARANJE KOMUNIKACIJA U MAKEDONIJI1 006195/17002 STROGO POVERLJIVO! KR uništiti3 4 primerka Telegram 1.) FS 2.)
Flivo, O. Qu. 3.)
Vojnoupr. k-t Jugoistoka K-di 2. OkA, Ic/AO 4.)
Funk. KTB 5.)
Grupi armija »E«, IdAO 245/VIII 6.)
Nem. op. gen. u Hrvatskoj, Ic 7.)
Vojnoupr. k-tu Jugoistoka, Ic/AO (kao pismo) Kratka ocena neprijatelja »Zapad« br. 1370 (OKH/ Strane armije — Zapad od 27. 8. 44) Samo za ograničen krug primalaca! Italija: . . .* Balkan: Izvestan broj indicija dozvoljava da se na celokupnom prostoru Balkana može primetiti usklađivanje neprijateljskih namera s razvojem situacije u Rumuniji: 1.) Sada je već i iz Sofije zvanično javljeno da se vode pregovori između Bugarske i saveznika (u Ankari).5 2.) Zahtevi Bugarske, pod jakim pritiskom saveznika, naročito Rusa, izgleda da su svakim danom sve veći (razoružanje delova nemačkih jedinica koje su prešle na teritoriju Bugarske, kratkoročna evakuacija stalnih trupa i vojne imovine). 3.) Povlačenje
ovih delova bugarskog Okupacionog korpusa koji se nalaze u zapadnoj
Srbiji (24. divizija) za sada do žel. linije koja vodi kroz centralnu Srbiju. 4.) Operacija
Titovih snaga iz područja Hrvatske u Srbiju, koja je, kao prolaz ka
južnom Balkanu, odlučujući važna. 5.) Ponovljeno strogo
naređenje Tita dvema grupacijama za zatvaranje saobraćajnih puteva
(drumovi i železnica u pravcu juga) u rejonu Skoplje — Debar
— Veles između 1. i 10. 9
(srpski izvori).6 6.)
Pojačana aktivnost banditskih grupacija i dalja izgradnja saobraćajne mreže
na istarsko-slovenskom području. Posmatrano u celini, po tome se mogu
prepoznati mere i operacije koje su jedne s drugima dovedene u saglasnost sa ciljem da se
onemogući formiranje novog fronta na istočnom Balkanu. U isto vreme izgleda da
snage koje stoje na raspolaganju na području zapadnog i južnog Balkana (Tito,
Zervas7) imaju zadatak da puteve dotura na severozapadnom Balkanu i
području Srbije trajno blokiraju i da svim sredstvima vežu nemačke snage. K-t
Jugoistoka (K-da GrA »F«) Ic/AO, str. pov. br. 6878/44 od 29. 8. 1944. F.
d. R. Merem8 kapetan 1
Snimak overenog telegrama (pisanog na mašini) u AVII, NAV- -T-311, r. 192, s.
990—1. 2
i 3 Dopisano rukom. 4
Redakcriijia je izostavila deo teksta (koji se odnosi na Italiju i to je označila
s tri tačke. 5
Bliže o tim tajnim pregovorima vidi Grupa autora, ORNJ, str. 347; AVII,
NAV-T-311, r. 1900, s. 1001: ratni dnevnik Operativnog odeljenja kdta Jugoistoka
za 25. avgust 1944. 6 Reč je o direktivi Vrhovnog
komandanta NOV i POJ od 17. avgusta 1944. za rušenje najvažnijih putnih i železničkih
komunikacija, u sadejstvu sa savezničkom avijacijom, širom okupirane
Jugoslavije. Dogovor za tu zajedničku jugasilovensko-sarvezničku operaciju,
najveću takve vrste tokom drugog svetskog rata, postignut je za vreme
razgo-voira, od 6. do 14. avgusta, između vrhovnog komandanta NOV i PO
Jugoslavije maršala Josipa Broza Tita, premijera Velike Britaniiije Vinstona Čerčila
(Vinston Churchill) i savezničkog komandanta na Sredozemlju Henrija Mejtlenda Vilsona (Henry
Maitland
Wilson),
u Kazerti i Napulju. Cilj operacije bio je rušenje glavnih saobraćajnih
objekata (putnih i zelezničkih) u svim okupiranim delovima Jugoslavije jed nowemenkn napadom jedinica 8 korpusa NOVJ (24 divizije i 1 operativna grupa sa 79
brigada i 62 odreda, sa oko 120.000 ljudi) i 4 operativne zone NOVJ, te jedinica
glavnih štabova NOV i PO Slovenije, Srbije, Vojvodine i Makedonije, kao i
savezničkih vazduhoplovnih snaga: Balkanskih vazduhoplovnih snaga (Balkan Air
Forces
- BAF) i američke 15. vatzduhoplovne armije (15. United States Army
Air Forces - U.SAAF) iz sastava MAAF (Mediterainien American Air
Forces — Američkih vazduhoplovnih snaga u Sredozemlju), odnosno MASAF
(Mediteranien American Strategical
Air Forces). Operacija je počela 1. septembra 1944. jednovremenim
napadom na 27 komunikacija (16 putnih, 10 zelezničkih i 1 rečnoj) i trajala je
do 7. septembra. Za vreme te operacije (nosila je šifrovani naziv »Retvik«
— »Ratweck«
— »Nedelja pacova«) jedinice NOV i POJ zauzele su 8 naselja i 49 \elezničkih
stanica, porušile prugu na 73 mesta, a zarušile na 1.003 rnesta, zairušiile
ceste na 100 mesta, porušile 97 mostova i 83 propusta, uništile ili oštetile
12 lokomotiva i 318 vagona i 5 oklopnih votzova, a zapalile 35 vagona. Pored
toga, porušeno je 77 km telegrafsko-telefonstkih linija, uništeno 37 bunkera,
a u borbi ubijeno 4187, a zarobljeno 5.782 neprijateljska vojnika. Savezničko
vazduhoplovstvo je napalo 11 naseljenih mesta (saobraćajnih čvorova), među
kojima: Beograd, Karlovac, Slavonski Brod, Niš, Kraljevo, Leskovac i dr.,
kao i 10 drugih uporišta, te više desetina zelezničkih transpoirata, preko 20
železniokih mostova i prelaza, i više drugih objekata. Opširnije o tome vidi
Milovan Dželebdžić, Dejstva na komunikacije u Jugoslaviji od 1. do 7.
septembra 1944. godine, Vojnoistorijski glasnik br. 3, 1970, str. 7—61;
Milovan Dželebdžić, Dejstva po komunikacijama u Jugoslaviji od 1. do 7.
septembra 1944. godine, Vojno delo, br. 1, 1971, str. 115—129. 7 Napoleon. Inače, Englezi su planirali da
izvedu sličnu operaciju i u Grčkoj, u saradnji sa ELAS-om, pod šifrom »Nojeva
barka« (»Noah's Arc«). Međutim, ona nije dala
željene (rezultate (vidi Milovan Dželebdžić, navedeni članak u
Vojnoistorijjskoim glasniku br. 3/1970, str. 10).
|