Jovan Kokot: DVANAESTA SLAVONSKA

U analizi uzroka neuspješnog napada na Garešnicu, Štab 12. divizije i Štab 12. slavonske brigade imaju gotovo iste ili slične ocjene i stavove. Ocijenjeno je da neprijateljeva posada u Garešnici nije likvidirana zbog toga što je 1. bataljon Moslavačkog partizanskog odreda odustao od napada, povukao se iz Garešnice bez odobrenja pretpostavljenog štaba odreda. Povlačenjem tog bataljona neprijatelju je pružena mogućnost da svoj vatreni sistem usmjeri u pravcu 2. bataljona 12. slavonske brigade i nanese mu gubitke u poginulim i ranjenim. Utvrđeno je da je u Moslavačkom partizanskom odredu bilo bolesnih boraca i starješina. Međutim, glavni razlog njihovog povlačenja bio je u nedovoljnoj disciplini i nesnalaženju starješina u borbi. Većina boraca nije bila naviknuta na borbe u naseljenom mjestu. Napad na neprijateljeve otporne tačke bataljon vršio je neorganizovano, bez oslonca na vatreni sistem i korišćenje zaklona. Dovoljno je bilo da nekoliko boraca bude ranjeno, pa da se bataljon povuče iz borbe.³⁷²

U napadu na Garešnicu podbacili su i štabovi 2. i 4. bataljona 12. brigade. Njihov osnovni propust bio je u sporosti i nesnalaženju u organizaciji vatrenog sistema.^[1] Organizacija sadejstva između bataljona nije postignuta i pored toga što je uporište branilo oko 200 neprijateljevih vojnika a napadala su četiri bataljona sa oko 1.000 boraca. Jedinice u napadu bile su iz tri različite jedinice: dvije brigade i jednog partizanskog odreda. Jedinice su se razlikovale ne samo po brojnom stanju, naoružanju i vatrenoj snazi, već i po stečenom borbenom iskustvu boraca i starješina. Teško je prihvatiti činjenicu da 4 bataljona sa oko 35 puškomitraljeza i teških mitraljeza nisu mogli da likvidiraju posadu od 200 neprijateljevih vojnika gdje je odnos snaga bio 6:1 u korist napadača. U najkritičnijem momentu Štab 16. slavonske brigade dozvolio je svom bataljonu da se angažuje na evakuaciji plijena.^[2]

Najzad, u napadu na Garešnicu došla je do punog izražaja zamorenost boraca čitave 12. slavonske divizije. Još od 5. januara jedinice su bile u neprekidnim teškim borbama i marševima u uslovima najsurovije zime, sa slabom obućom i odjećom, Brigade su prešle preko 300 kilometara. Do napada na Garešnicu 12. slavonska brigada borila se četiri mjeseca i, za to vrijeme, postigla značajne rezultete i stekla korisno borbeno iskustvo. Međutim, i neprijatelj je u borbi sa 12. brigadom sticao iskustva koja je počeo veoma promišljeno i sistematski primjenjivati. Izgradnjom betonskih bunkera, uređivanjem javnih objekata za pružanje dugotrajnog otpora, organizacijom vatrenog sistema, visokim stepenom organizacije fortifikacijskih radova, usavršio je sistem odbrane u naseljenim mjestima. Dok se neprijateljeva odbrana oslanja na rovove i bunkere izgrađene od lakšeg materijala, drveta i zemlje, 12. brigada je u noćnim napadima i prepadima postizala značajne uspjehe. Kad je neprijatelj, poučen iskustvom, počeo da utvrđuje naseljena mjesta izgradnjom betonskih bunkera od tvrdog materijala, zaziđivanjem prozora i vrata, izradom žičanih prepreka i postavljanjem minskih polja, formiranjem pokretnih rezervi unutar uporišta, pojačavanjem uporišta oklopnim vozovima i tenkovima, postalo je očigledno da noćni prepadi i napadi 12. slavonske brigade više ne obezbjeđuju uspjeh u napadu i da treba iznalaziti druge načine i borbena sredstva da bi se neprijatelj savladao. Napadna borbena sredstva brigade nisu se više mogla mjeriti sa neprijateljevom fortifikacijski uređenom odbranom i organizacijom vatrenog sistema. Puške, puškomitraljezi i ručne bombe kojima je bila naoružana Brigada, nisu, očito, više bili dovoljni protiv betonskih bunkera, utvrđenih zgrada i oklopnih vozova.

Napadom na Garešnicu završila se pedesetodnevna ofanziva 12. slavonske divizije i brigade. U toku dugih marševa i teških borbi borci 12. slavonske brigade pokazali su svu spremnost da izvrše postavljena naređenja. Taj izuzetno visok borbeni moral i upornost u borbi, ispoljili su borci u šestodnevnim borbama i jurišima na Turski grad i Kalvariju u Voćinu, Okučanima i Pakracu. U Velikoj Pisanici bombaši 3. bataljona ubacili su u bunkere, otporne tačke i školsku zgradu 67 ručnih bombi i zapalili objekat u kome je izgorjelo 40 ustaša, jer su odbili predaju. U svim borbama 12. slavonska brigada postigla je za tih 50 dana sledeće rezultate: iz stroja je izbacila oko 700 neprijateljevih vojnika. Od toga je 200 poginulo, 350 ranjeno i 150 zarobljeno. Zaplijenjeno: 460 pušaka, 18 mitraljeza i puškomitraljeza, 7 automata, 4 minobacača i preko 65.000 metaka. Uništen je jedan tenk kod Pakraca i porušeno nekoliko kilometara željezničke pruge Zagreb - Beograd, Osijek - Zagreb i Bjelovar - Virovitica.

Brigada je takođe, imala osjetne gubitke: 254 borca izbačena su iz stroja. Od toga 66 poginulo, 173 ranjena i 15 nestalih boraca. U borbama je utrošeno 58.300 metaka i 300 ručnih bombi.³⁷⁵

U tih 50 dana ni jedan neprijateljev vojnik nije mogao biti upućen u Bosansku krajinu radi učešća u četvrtoj neprijateljskoj ofanzivi. Naprotiv, Komanda 2. domobranskog zbornog područja u Slavonskom Brodu, Štab 1. gorske divizije, 3. domobranska divizija, njemačka 187. rezervna divizija, neprijateljeve posade u Okučanima, Novoj Gradiški, Slavonskoj Požegi, Virovitici i Garešnici tražili su od komande njemačkih trupa u NDH borbeno pojačanje radi sopstvene odbrane od napada partizanskih snaga i čišćenja Slavonije od ustaničkih snaga. Međutim, treba naglasiti da je u to vrijeme u Slavoniji bilo oko 25-30.000 neprijateljevih vojnika koji su zadržani radi odbrane teritorije Slavonije. Najteži udar okupatoru nanesen je rušenjem i razaranjem glavne željezničke pruge Zagreb - Beograd, kada je saobraćaj, u kraćim intervalima, bio obustavljen 7 dana.

^[1]) Isto, k 892 reg. br. 7-2/2.

^[2]> Mato Jerković, Borbe u Slavoniji za vrijeme IV i V neprijateljske ofanzive, VII JNA, Bgd,

1 /IO

[2] Brojno stanje 12. slavonske brigade, po spisku, bilo je 1.139 boraca, ali na licu mjesta svega 902 borca. U rashodu se nalazio 251 borac, uglavnom, ranjen i bolestan. U Brigadi se nalazilo 76 drugarica, a samo jedna u rashodu. Svaki sedamnaesti borac u 12. slavonskoj brigadi bila je žena. Najveći broj žena bile su obični borci samo manji dio nalazio se u sanitetskoj četi Brigade.