Jovan Kokot: DVANAESTA SLAVONSKA
Sadržaj Prethodni dokument Sledeći dokument


Oslobođenje Podgorača

 

U junu 1944. najveći udarac neprijatelju nanijela je 12. NOU brigada uništenjem njegove posade i oslobođenjem Podgorača, 20. juna 1944. godine. Prema podacima u neprijateljevom uporištu Podgorač nalazilo se preko 500 njemačkih feldžandarma naoružanih sa 46 mitraljeza i puškomitraljeza, 14 lakih i 2 teška minobacača, a ostalo puške. Podgorač se nalazi u ravnici, sa blagim uvalama na zapadnoj strani, a okolno zemljište bilo je zasejano pšenicom u fazi zrenja. Odbrana se oslanjala na spoljne obezbeđenje koje se nalazilo na periferiji Podgorača u oranicama zasijanim pšenicom. Druga linija odbrane koja se nalazila na ivici Podgorača, oslanjala se na veći broj bunkera i stambenih zgrada uređenih za odbranu. Težište i čvor odbrane nalazili su se u centru Podgorača: Hrvatskom i Vatrogasnom domu, Jonovoj kući, školskoj zgradi i srednjovjekovnom grofovskom dvorcu koji se nalazio u parku okružen kestenovima i platanima.

Borbu sa neprijateljem vodili su 1, 2. i 4. bataljon, Jurišna četa Brigade i 1. četa 3. bataljona, izviđački vod i Diverzantska četa 12. divizije. Treći bataljon sa 2 čete nalazio se u brigadnoj rezervi.[1] Namjera neprijatelja je bila da većim fortifikacijskim radovima pretvori Podgorač u tvrđavu, koja bi, kao isturena odbrambena tačka, štitila komunikaciju Podgorač - Osijek, prilaz Osijeku, Đakovu i Našicama.[2]

Prije napada na Podgorač, u Brigadi su vršene dvodnevne vojne i političke pripreme, kakve do tada nisu održane u Brigadi od njenog formiranja. Sa štabovima bataljona i komandirima četa, komandant, major Ivan Senjuk »Ujak« izvršio je detaljne vojne pripreme, stavljajući naglasak na organizaciju vatrene podrške, ulogu i zadatke bombaških i diverzantskih grupa, kao i inicijativu komandira četa, vodova i desetara. Sastanke sa političkim komesarima četa i političkim delegatima vodova, održao je politički komesar Brigade Ivica Miličević, a na sastancima partijskih ćelija, sekretar Brigadnog komiteta Jovan Kokot vodio je razgovore sa članovima Partije, s obzirom na to da je to bila šansa za rehabilitaciju poljuljanog povjerenja u 12. brigadu zbog njenog povlačenja sa glavne željezničke pruge kad je 18. brigada pretrpjela osjetne gubitke. Napad na Podgorač bio je veliki izazov za Brigadu, jer* je 15. juna 1944. Glavni štab za Hrvatsku zakazao međukorpusno takmičenje za najbolji korpus i najbolju brigadu u Hrvatskoj.[3] Poslije podne 19. juna oko 16 sati komandant Brigade je raportirao komandantu 12. slavonske divizije Nikoli Demonji da je 12. udarna brigada spremna za izvršenje zadatka. Početak napada bio je 19. juna u 20 sati. Znaci raspoznavanja: »Uporište pada«.

Iz zapovjesti Štaba Brigade je proizašlo da je osnovni cilj napada na Podgorač da se koncetričnim udarom sa 3 bataljona što prije izbije u centar, a odatle, u vidu lepeze, organizuje napad i likvidira žarište neprijateljevog otpora. Prvi bataljon sa 3 pješadijske čete, ojačan brzometnim topom 28 mm, napadao je na glavnom pravcu, školsku zgradu, Jonovu kuću i seosku kafanu sa sjeveroistočne strane koji vodi između komunikacija Budimci - Podgorač i Klenik - Podgorač. Drugi bataljon sa 3 pješadijske čete, ojačan teškim minobacačem napadao je s jugozapadne strane pravcem: kota 153 - groblje - centar Podgorača. Radi siline udara, borbeni poredak formiran je u 2 ešelona: 2 čete u prvom i 1 četa u drugom ešelonu. U početnoj fazi napada bataljon je morao da likvidira bunker koji se nalazio u pšeničnom polju južno od groblja kao spoljnje obezbjeđenje.

Četvrti bataljon sa 3 pješadijske čete napadao je na Hrvatski dom i vatrogasno spremište sa sjeveroistočne strane pravcem: Đakovo - Podgorač i Budimci - Podgorač. Pored toga, 4. bataljon dobio je specijalni zadatak da po mraku neopaženo ubaci sa sjeveroistočne strane u centar Podgorača grupu od 15 boraca, koja će svojom pojavom izazvati pometnju i paniku i olakšati ostalim bataljonima koncentrični prodor prema centru uporišta. To je bila taktička novina u Slavoniji koju su Štab Brigade i štab bataljona uspješno realizovali. Treći bataljon i Jurišna četa sa 2 topa 37 mm i 65 mm nalazili su se u brigadnoj rezervi. Štab Brigade nalazio se u kućama na Brestu, a štabovi bataljona uz svoje jedinice. Brigadno previjalište je bilo uz Štab Brigade, a Divizijsko previjalište sa Hirurškom ekipom u selu Ostrošinci. Predviđeno je da se evakuacija plijena vrši pravcem Podgorač - Ostrošinci.[4]

Tačno u 20 sati 19. juna 1944. bataljoni 12. brigade izvršili su koncetričan napad i, praktički, zanemarujući spoljnju odbranu neprijatelja, silovito jurišali prema centru uporišta gdje se nalazio čvor neprijateljeve odbrane. Zamjenik komandira Diverzantske čete Divizije, Milan Gredeljević, bacao je eksploziv na njemačke bunkere i krčio put bataljonima Brigade prema centru i čvoru neprijateljeve odbrane. Na prvoj liniji odbrane, u stambenim zgradama, dvorištima, razvila se žestoka borba. Čitavu noć je vrilo kao u kotlu od puščane i mitraljeske vatre, i eksplozija ručnih bombi, granata, PT-topova, minobacača i partizanskih »čarapa«.10^ Sve te mnogobrojne eksplozije slivale su se u grmljavinu koja je dopirala čak do Osijeka, Đakova i Našica. Nakon 1 sata borbe, prva linija neprijateljeve odbrane je probijena. Likvidirano je desetak bunkera koji su razoreni do temelja, jer neprijatelj nije izdržao paklenu vatru i juriše boraca. Prema plamenim jezicima koji su se dizali iz zapaljenih neprijateljevih objekata, vidjelo se da se borba prenijela u centar uporišta, dok je prva linija odbrane ostajala u dubokoj pozadini. U bunkerima, oko njih, u dvorištima, otpornim tačkama i stambenim zgradama, ležalo je na desetine mrtvih njemačkih vojnika. Iznenađeni brzim prodorom u centar Podgorača, nekoliko njemačkih oficira i podoficira zatečenih u bezizlaznoj situaciji, izvršili su samoubistva. Juriši boraca nisu prestajali, već su nastavljali sve do svanuća. Snažan motiv da se povrati poljuljani ugled Brigade, pretvorio se u do tada neviđeni elan boraca i starješina. U zoru se moglo prebrojati oko 200 ubijenih njemačkih vojnika koji su ležali na ulicama Podgorača. U žestokim jurišima, među prvima su bili komandiri četa. Ljuban Prodanović, Stojan Prodanović, Petar Bogdanović, Vaso Radić, Zoran Lazić, Dušan Ćasić, Marijan Čižić, Marijan Biberović Mitraljezac, Milisav Radosavljević i Petar Stanić. Do 9 sati oko 200 neprijateljevih vojnika bilo je sabijeno u srednjovjekovni dvorac, a Podgorač je bio očišćen od neprijatelja. Sve otporne tačke i utvrđene zgrade bile su u rukama boraca 12. udarne brigade. Iz starog dvorca, iza debelih zidova, neprijatelj se očajnički branio. Oko 10 sati kada je sunce već visoko odskočilo, borba se prenijela na svega 1000 m2, a 2. bataljon sa četom 4. bataljona, izvršio je potpunu blokadu dvorca. Grupu boraca i starješina koji su pokušali da se približe vratima dvorca, neprijatelj je zaustavio pravom kanonadom bombi i granata. Inicijativa i mašta boraca i starješina bila je bez granica.

Grupa boraca i starješina najprije je upotrebila benzinske boce u namjeri da zapale krov na južnom dijelu zgrade. Kada to nije uspjelo, upotrebljena je vatrogasna pumpa napunjena benzinom (kao plamenobacač), i krov je zapaljen. Grupa boraca koja se merdevinama popela na krov, razvalila je sjekirama krovnu konstrukciju zaštićenu debelim limom. Od požara i dima neprijatelj je bio prisiljen da se povuče u sjeverni dio dvorca, odakle je nastavio upornu odbranu. U južnom dijelu objekta požar je zahvatio skladište sa municijom koja je eksplodirala, ali to nije zbunilo hrabre borce 2. i 4. bataljona u ostvarivanju krajnjeg cilja. Kada su iscrpljene gotovo sve taktičke mjere i postupci da se neprijatelj savlada, oko 13 sati utvrđeno je da neprijatelj ne želi predaju i da će se boriti na život i smrt do posljednjeg vojnika.



[1]) Zbornik ..., tom V, knj. 28, dok. 69, dok. 75. Arhiv VII, f. NOP-a k. 882-A reg. br.

10/7.

!06) Zbornik ..., tom V, knj. 28, dok. 94.

[3]) Arhiv VII f. NOP-a k. 119 reg. br. 7-2/1. Zbornik ..., tom V, knj. 28, dok 75.

10g) Zbornik .... tom V, knj. 28, dok. 69. Arhiv VII f. NOP-a k-893 reg. br. 22-1/1.


Sadržaj Prethodni dokument Sledeći dokument